Hoe esthetische vervlakking ons gevoel en bewustzijn beïnvloedt
In 2020 werden in een studie meer dan 7.000 objecten uit de collectie van het Science Museum in het Verenigd Koninkrijk geanalyseerd. Hierbij werden alledaagse objecten door een kleurenanalyse gehaald. Wat bleek? Sinds 1800 zijn de kleuren in alledaagse gebruiksvoorwerpen drastisch afgenomen. Waar we ooit omringd waren door levendige tinten rood, blauw en groen, domineren nu grijstinten, zwart en andere neutrale kleuren. In 2020 was grijs zelfs de meest voorkomende kleur in nieuwe consumentenproducten. En deze trend neemt alleen maar toe. Onze toekomst wordt letterlijk grijzer.
De wereld wordt letterlijk grijzer: hoe kleur verdwijnt
Deze vergrauwing is geen toeval. De opkomst van massaproductie en industriële vormgeving in de 20e eeuw legde de nadruk op eenvoud, neutraliteit en kostenbesparing. Kleurrijke materialen zijn duurder en moeilijker te produceren op grote schaal. Tegelijkertijd worden esthetische voorkeuren beïnvloed door mode, technologie en een steeds strakker ideaal van het ‘tijdloze’ en ‘neutrale’. Je ziet het terug in kleuren van auto’s, alledaagse gebruiksvoorwerpen, gebouwen, woningen en hun interieurs.
Bron: Science Museum / Medium
Maar hoe onschuldig dit veranderende kleurenspectrum ook lijkt, het wijst op iets groters. De visuele wereld waarin we leven staat centraal in onze perceptie, stemming én ons wereldbeeld. De vervlakking van onze omgeving – de geleidelijke verwijdering van kleur, detail en variatie – heeft effect op onze psyche, onze creativiteit en zelfs onze gezondheid. Onderzoekers waarschuwen dat een gebrek aan visuele stimulatie ons mentaal verzwakt.
De afname van complexiteit in muziek en architectuur
Die versimpeling strekt zich niet alleen uit tot kleuren. Ook in muziek zien we een afname in dynamiek en complexiteit. Recente analyses van populaire muziek laten zien dat moderne hits vaak gebouwd zijn op herhaalde, simpele melodieën, beperkte akkoordenprogressies en een smalle dynamische range. Deze ‘vlakke’ geluidswereld mist de gelaagdheid, het contrast en de verrassing die oudere muziek – van klassieke composities tot zelfs pop uit de jaren ’60 en ’70 – wél bood. Over smaak valt dus wél te twisten.
Bron: Chris Dalla Riva / Flowing Data
Een soortgelijk patroon zien we ook terug in de architectuur. Brutalistische architectuur, populair geworden in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw, staat bekend om zijn rauwe beton, massieve vormen en afwezigheid van ornamenten. Hoewel brutalistische gebouwen vaak geprezen worden om hun functionele eerlijkheid, tonen studies aan dat dergelijke omgevingen een negatieve invloed kunnen hebben op het mentale welzijn van bewoners. Neurowetenschapper Colin Ellard ontdekte dat mensen zich neerslachtig en gestrest kunnen voelen in monotone omgevingen zonder visuele variatie – precies wat brutalistische gebouwen vaak uitstralen.
“Wanneer mensen zich vervelen, scheiden ze bijvoorbeeld meer cortisol af – het stresshormoon – en we weten uit allerlei ander onderzoek dat chronisch hoge niveaus van cortisol slecht zijn voor de gezondheid. We hebben zelf nog niet alle verbanden volledig kunnen leggen… maar er zijn zeker aanwijzingen dat dat aspect van stedelijk ontwerp daadwerkelijk invloed heeft op de volksgezondheid.”
Colin Ellard
Postmodernisme en de gevoelsafstand tot kunst
Ook in de kunst zien we deze vervlakking. Waar traditionele kunstvormen ons meestal aanspreken door hun harmonie, vakmanschap en natuurlijke vormen, zette het postmodernisme zich daar expliciet tegen af. Veel postmoderne kunst lijkt bewust te breken met conventionele esthetiek – ironisch, afstandelijk en soms zelfs nihilistisch. Minimalisme kan, wanneer het goed uitgevoerd is, eenvoud en rust oproepen. Postmoderne kunst neigt vaker naar vervreemding en afstand. Door het gebrek aan herkenbare vormen en het vermijden van traditionele schoonheid, ontstaat een kunstvorm die niet uitnodigt tot gevoel of verwondering, maar juist tot rationele afstandelijkheid en zelfs uitsluiting.
Van esthetiek naar conditionering
Wat al deze trends gemeen hebben, is een toenemende uniformiteit en afvlakking. Of het nu gaat om kleur, geluid, vorm of boodschap: onze zintuigen worden minder geprikkeld, ons gevoel voor esthetiek wordt versmald. En daar schuilt het risico: dit kan ons vatbaarder maken voor conformistische programmering. Een verminderd vermogen om schoonheid en variatie te herkennen en waarderen, leidt tot een grotere acceptatie van uniforme en gestandaardiseerde omgevingen – mentaal, sociaal én spiritueel. Als ons esthetisch kompas wordt afgestompt, verliezen we ook een deel van onze gevoeligheid voor betekenis, eigenheid en resonantie. Dit is het gevoel wat we wél hebben wanneer we in contact zijn met de natuur en haar oneindige variatie en schoonheid.
Bewustwording als innerlijke remedie
Dit besef van vervlakking is geen culturele klaagzang, maar een uitnodiging tot bewustwording; een aanzet tot innerlijke bevrijding! Het is belangrijk om ons bewust te zijn van deze subtiele invloeden en het feit dat ze bewust ingezet kunnen worden om onze perceptie te beïnvloeden. We hebben een verantwoordelijkheid aan onszelf dat we actief streven naar omgevingen die rijk zijn aan esthetische variatie en natuurlijke vormen. Zo behouden en versterken we onze mentale veerkracht en individuele waarneming. Dat maakt ons weerbaarder tegen externe beïnvloeding en eenvormige conditionering.
In mijn training Soeverein Zelfbewustzijn help ik je dit besef te ontwikkelen. Je ontdekt hoe omgevingen je gevoel, gedrag en zelfs je neurologie beïnvloeden – en wat dat betekent voor je bewustzijn. Door deze invloed te doorzien, herstel je het contact met je innerlijk kompas en weet je welke invloeden van buitenaf op je inwerken. Dit is de eerste stap naar meer soevereiniteit in denken, voelen en handelen.
Wil je ontdekken hoe jouw omgeving je gevoel, denken en handelen beïnvloedt? Vraag hier de gratis preview aan.
Wil je op de hoogte gehouden van nieuws en nieuwe blogs? Schrijf je hier in.
