It’s a Kind of (meme) Magic
Iedereen die weleens op social media zit, kent ze: memes. Meestal een bron van hilarisch vermaak; een soort moderne vorm van een cartoon of sportprent, die een deel van de tijdsgeest feilloos kan vangen in één beeld of zin. Met social media en internet leven we in een tijd waarin een meme massaal gedeeld kan worden – en daarmee het collectieve bewustzijn een ongekende zet geeft. Memes lijken op het eerste gezicht onschuldige grapjes, maar wie goed kijkt, ziet iets diepers. Het zijn geladen symbolen, doordrenkt met gedeelde emoties, ideeën en intenties. Wie chaosmagie kent, herkent onmiddellijk het patroon: dit zijn sigils – magische symbolen voor het digitale tijdperk.
Chaosmagie is een moderne vorm van magie die ontstond in de jaren ’70 in Engeland, met name dankzij Peter J. Carroll en Ray Sherwin. Chaosmagie draait om het inzetten van symboliek, intentie en geloof om de werkelijkheid te beïnvloeden. Het is geen dogmatisch systeem, maar een praktische benadering: alles wat werkt, is bruikbaar. Symbolen, sigils en intentie staan centraal, los van religieuze dogma’s. Het is magie gebruikt als functionele psychologie – pragmatisch, speels en compleet subjectief.
Meme-Magie als Digitale Sigils
In de chaosmagie wordt een sigil gecreëerd door een intentie symbolisch te versleutelen en vervolgens los te laten in het onderbewustzijn, vaak via een ritueel of trance. Hoewel het woord magie – of magick – een fantastierijke, esoterische of zelfs duistere lading kan hebben, wordt hier het spel tussen bewustzijnsvormen en energievelden bedoeld. Eigenlijk is het een oeroude vorm van toegepaste psychologie om het eigen onderbewustzijn te herprogrammeren. Dit laatste zien we tegenwoordig ook steeds meer wetenschappelijk worden toegepast in andere vormen. De gelijkenis tussen sigil magic en memes is opmerkelijk:
- Een meme zoals “This is fine” – de hond die in een brandend huis zit en glimlacht – is niet zomaar een grap, maar een icoon van collectieve berusting in de chaos
- De “Distracted Boyfriend” meme is een inmiddels virale beeldtaal voor verleiding, afleiding en morele keuzes
In hun virale verspreiding bouwen deze beelden egregorische kracht op – een fenomeen dat chaosmagiërs maar al te goed kennen. Een egregor is een bewustzijnsvorm of energieveld, gevoed door collectieve gedachten, emoties of intenties. Het ontstaat wanneer meerdere mensen langdurig aandacht en geloof richten op een idee, entiteit of symbool. Hierdoor verkrijgt de meme een betekenis die vaak veel verder gaat dan wat de afbeelding op zichzelf laat zien.
Van Goden, naar Magie tot Algoritmen
In oude culturen riepen mensen goden of entiteiten aan die bepaalde krachten belichaamden: Mars voor strijd, Venus voor liefde of Mammon voor rijkdom. Deze entiteiten werden vaak visueel afgebeeld in de vorm van een beeld of schildering en ritueel aangeroepen. Soms ging men een stap verder en werd magie gebruikt om deze immateriële wereld te beïnvloeden en te manipuleren; deze vorm van ‘bijgeloof’ werd magie genoemd, of soms magick in een modernere benaming. Als het zich binnen een religie afspeelde noemde men de magiërs meestal priesters, als menselijke schakels tussen de materiële en immateriële wereld. De klassieke magiërs spraken formules, tekenden symbolen en gebruikten visualisaties om zijn wil op de werkelijkheid af te stemmen. Denk aan:
- Tibetaanse monniken die mandala’s creëren als tijdelijke werelden vol intentie
- Egyptische priesters die godenbeelden “bezielden” met offers en klank
- Middeleeuwse alchemisten die via tekens en formules de spiritus mundi probeerden te vangen
Vandaag doen we iets vergelijkbaars – maar vaak onbewust. We maken memes van archetypische figuren, creëren avatars met charisma en laten algoritmen bepalen wat ‘opgeofferd’ of gepromoot wordt. Memes krijgen gezichten en worden door duizenden gedeeld alsof het heilige beelden zijn.
AI: Next Level Magick
Wat deze beeld-magie nog krachtiger maakt, is de opkomst van generatieve AI. Ooit moesten magiërs ingewikkelde rituelen uitvoeren om een innerlijk beeld scherp te krijgen. Nu hoef je slechts een prompt te typen en kan iedereen een visioen genereren. Dit visioen is geladen met betekenis, emotie, en – via delen, liken en reageren – collectieve energie. Tools als Midjourney, DALL·E en consorten zijn in wezen orakels van het onderbewuste, die met ongekende precisie projecteren wat zich in de krochten van je geest ophoudt. Waar de klassieke magiër werkte met symbolen, werkt de moderne magiër met prompts, apps en algoritmen. De intentie is niet veranderd – de interface wel.
AI is daarmee een sigilmachine geworden. Een technologie die alles wat je denkt, voelt of vreest in beelden kan gieten. Niet zelden zijn die beelden sterker dan wat je bewust voor ogen had. Ze spreken tot delen van onszelf die rationele taal niet bereiken – precies zoals magie altijd bedoeld was. De gereedschappen en rituelen zijn veranderd, maar de intentie en de uitkomst niet.
Meme-Magie in Politieke en Economische Context
Memes en AI vormen samen een nieuwe vorm van beeldmagie. Maar die magie is niet vrijblijvend. Denk bijvoorbeeld aan hoe memes politieke en economische bewegingen hebben beïnvloed:
- Op 4chan forums ontstond ooit een bizarre, speelse campagne rond Pepe the Frog – een onschuldige cartoonkikker die evolueerde tot een symbool met eigen agenda’s.
- QAnon, met de geheimzinnige Q-drops en cryptische voorspellingen, functioneerde als een digitaal profetisch systeem dat werkte via de logica van chaosmagie: raadselachtige tekens, verspreid via netwerken, opgepikt door gelovigen die samen een alternatieve realiteit vormden. Dit was geen satire meer, maar ritueel theater op massaschaal.
- In de financiële wereld hadden de strijd rond GameStop-aandelen en de hype rond een meme-coin als Dogecoin, vaak trekken van een occult ritueel. Een online subcultuur richtte haar aandacht op een cryptomunt, voedde het met memes als “to the moon” en “diamond hands” en zag hoe de koers explodeerde. De markt werd bezeten – niet door fundamentele waarde, maar door geloof, focus en herhaling. Precies wat elke klassieke grimoire voorschrijft.
Digitale Archetypen en Egregors
De parallellen met oude magie zijn frappant. Waar vroeger goden werden aangeroepen via beeld en ritueel – soms met (menselijke) offers – roepen we nu digitale archetypen op. Deze entiteiten leven in memes, in algoritmes, in trending TikToks en deepfakes. We hebben de goden en daemons niet verlaten – we hebben ze geüpload.
Maar magie kent ook een keerzijde en dient met verstand gebruikt te worden. Niet iedere egregor blijft vriendelijk. Sommige memes ontwikkelen een eigen wil, los van hun maker. Sommige memes krijgen een eigen leven nadat ze gecreëerd zijn en beïnvloeden gebruikers onbewust. Maar soms worden memes ook bewust ingezet als manipulatie en gedragssturing. Enkele voorbeelden zijn:
- NPC Wojak – oorspronkelijk een satire op gedachteloos conformisme, nu een virus van onbewuste identificatie met conformisme.
- Anonymous (het masker van Guy Fawkes) – oorspronkelijk een los collectief van internetactivisten (o.a. via 4chan), dat uitgroeide tot een wereldwijd herkenbaar symbool voor digitale opstand en verzet. Het masker zelf functioneert als magisch icoon naar aanleiding van de film “V for Vendetta”
- Giga Chad / Sigma Male – ontstaan uit incel-cultuur en uitgegroeid tot een egregorische mythologie rond mannelijkheid, sociale status en conservatieve waarden.
Het internet wemelt van dit soort egregors: thoughtforms die ontstaan uit ironie, maar zijn blijven hangen als virussen van betekenis. Ze krijgen soms letterlijk leven ingeblazen en hebben vervolgens een feedback terug naar het echte leven.
Conclusie: Oude Rituelen in een Digitale Wereld
Wie denkt dat magie iets van vroeger is, kijkt niet goed. Alles wat magie ooit deed – rituelen, symbolen, goden aanroepen, realiteit manipuleren – gebeurt nu via schermen. De tools zijn veranderd, maar de structuur is hetzelfde. De technologie maakt het allemaal mogelijk, maar ontslaat ons niet van verantwoordelijkheid. Wanneer iedereen een magiër wordt – zij het via shitposting, AI-visualisatie of virale formats – dan wordt de wereld een ritueel veld. En dat vraagt om inzicht, niet om controle.
“Magic is the art of changing consciousness at will.”
(Magie is de kunst om bewustzijn naar wens te veranderen.)
Grant Morrison
Wat we meemaken is geen revolutie, maar een reanimatie. Oude technieken keren terug, vermomd als grapjes, als tools, als likes en trends. De magische praktijk van het visualiseren, bezweren en beïnvloeden van de realiteit is springlevend – maar haar gedaante is digitaal geworden.
