Het vrije denken en de media – Deel 2

Propaganda en newspeak

In het eerste deel lazen we over de grondbeginselen van goede journalistiek en eerdere voorbeelden van propaganda en censuur. Ook een paar recente voorbeelden van bewuste manipulatie van nieuws en het gevaar van het eenzijdig belichten van bepaalde zaken. Toch blijft het moeilijk om kwaliteitsjournalistiek te onderscheiden van eenzijdige propaganda.

Bellingcat

Een levend voorbeeld hiervan is Bellingcat. Bellingcat is een online onderzoekscollectief dat door de Engelsman Elliot Higgins is opgericht als een bliksem bij heldere hemel op 15 juli 2014 met een enorm budget. Dit geld was voor het grootste deel afkomstig van de non governmental organisation (ngo) “Open Society” van George Soros. Tot 15 juli 2014 had Elliot Higgins een blog onder de naam Brown Moses waarin hij verslag deed van de oorlog in Syrië. Dit verslag deed hij op een specifieke en eenzijdige manier waarin de regering Assad beschuldigd werd van allerlei misstanden. De werkelijke achtergrond van die vreselijke oorlog, die nog altijd voort woedt, werd achterwege gelaten. Deze oorlog verdient een separaat artikel, waardoor er hier niet te ver over uit wordt gewijd.

De reden waarom de datum van oprichting hier wordt genoemd, heeft te maken met de omstandigheden waaronder Bellingcat werd opgericht. Enerzijds met veel geld, anderzijds met een opvallende timing: twee dagen voordat de MH17-ramp plaatsvond op 17 juli 2014. Direct na deze ramp, waar eveneens boeken over te schrijven zijn, publiceerde Bellingcat stelselmatig vondsten die de westerse narratief ondersteunden. De separatisten in Oost-Oekraïne hadden de MH17 met een BUK-raket neergehaald. Audio- en videomateriaal dat later gemanipuleerd bleek en van dubieuze afkomst was (namelijk van de Oekraïense geheime dienst SBU) werd als bron gebruikt. Telefoontaps van separatisten die bewerkt waren en voorzien van verkeerde data, dienden eveneens als bron om de separatisten als schuldige aan te wijzen. Nu is iedereen uiteraard vrij om te bloggen wat hij of zij wilt, maar wat er vervolgens gebeurde in onze media was zeer opmerkelijk. Iets dat wij als lezend publiek niet eerder hadden gezien in dit tijdperk. Onze MSM namen de onderzoeken en conclusies van Bellingcat vrijwel ongefilterd over in de ‘kwaliteitskranten’.

Niet alleen werden de conclusies overgenomen waarin grove aantijgingen stonden – terwijl er nog een onderzoek moest worden opgestart naar de toedracht – maar ook hun bron werd bewierookt. Bellingcat was “online investigative journalism van het hoogste niveau”. In 2019 kreeg Bellingcat zelfs de in de journalistieke wereld prestigieuze Machiavelliprijs. Op zijn zachtst gezegd dubieus, omdat Bellingcat er meerdere malen vreselijk naast zat, en dat was ten tijde van die uitreiking al bekend. Bellingcat werd op deze manier geïnstitutionaliseerd. Mensen waren gewend aan de bron en hierdoor impliciet geaccrediteerd. Als de MSM iets publiceerde met als bron Bellingcat, dan zat het wel goed. Wie echter zijn eigen onderzoek doet naar Bellingcat, weet inmiddels dat dit een propagandamachine is die bulkt van de leugens. Maar daar gaat het hier niet om, het gaat om de institutionalisering van een nieuwe, beïnvloedbare bron. Een bron voor propaganda die volledig naar de hand is gezet.

Een ander voorbeeld heeft eveneens te maken met de oorlog in Syrië. Ook hier heeft Bellingcat een uiterst dubieuze rol gespeeld in onder andere het OPCW-schandaal. Direct nadat de klokkenluiders met hun verhaal naar buiten kwamen, publiceerde Bellingcat een artikel waarin karaktermoord op de klokkenluiders werd gepleegd, en hun rol in het gifgasonderzoek geminimaliseerd. Kort daarna verschenen nieuwe OPCW-documenten die het Bellingcatverhaal volledig onderuithaalden, maar dit is echter niet het voorbeeld waar het nu om gaat.

The White Helmets

The White Helmets was voor de oorlog in Syrië een civiele hulpeenheid die verspreid over Syrië humanitaire steun boden aan de bevolking. Ze waren over het algemeen slecht geëquipeerd en droegen bovendien in werkelijkheid geen witte, maar rode helmen. Toen de gewapende jihadisten groeperingen moordend en plunderend door Syrië trokken, vond er een systematische genocide plaats. Het kalifaat moest worden gesticht door verschillende Al Qaeda en ISIS gelieerde stammen. Deze jihadisten zijn bewapend, getraind en gefinancierd door westerse mogendheden, waaronder Nederland. De werkwijze van deze jihadisten was bij binnenkomst van een nieuw dorp om eerst de politie en lokaal bestuur uit te schakelen. Vervolgens werden de kelen doorgesneden van de echte White Helmets (die met de rode helmen), en namen de jihadisten hun intrek in hun bureau en namen het materieel over. De nieuwe White Helmets werden, eveneens door het westen gefinancierd, in nieuwe kleding gestoken, waaronder de bekende witte helmen.

Onhutsende reportage door de fantastische Carla Ortiz die laat zien dat de White Helmets in Syrië een verlengde waren van ISIS en Al Nusra (Al Qaeda).

Deze Al Qaeda White Helmets zijn zonder uitzondering jihadisten, met als uitzondering dat zij ook een mediatraining hadden gevolgd. Zij hadden een taak, een specifieke functie: videoverslag doen vanuit door Al Qaeda gecontroleerd gebied van alle slachtoffers die werden gemaakt door het regeringsleger van Assad of door de Russen die Assad te hulp waren geschoten om de terroristen te verdrijven. De filmpjes met telkens dezelfde figuranten op dezelfde manier geschminkt en zelfs dezelfde lijken van waarschijnlijk de oorspronkelijke bewoners vonden hun weg naar ons acht uur journaal. De foto’s waarin een White Helmet met een babylijkje wegrende stonden op de voorpagina’s van onze kranten. Daarbij vergezeld van een verslag dat vanuit Al Qaeda-gebied was verstuurd naar het Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten (SOHR). Een Brits mediakanaal uit het Britse Coventry, gerund door een ex-lingerieverkoper en veroordeelde jihadist die klaarblijkelijk vertrouwen had van al onze media. Alle verslagen van de gebeurtenissen in Syrië die door het SOHR werden verspreid, zijn ongefilterd als waarheid in onze pers gekomen. Ook hier speelde Bellingcat veelal een ondersteunende rol door met een pseudo-onderzoek de gebeurtenissen te bevestigen.

Aleppo, Syrië - privéfoto

Aleppo, Syrië in betere dagen (2010, eigen foto door JOATMON)

De vraagtekens bij deze informatiestromen kwamen, mede door onderzoek dat is gedaan door buitenlandse journalisten, uit bij deze bron en later ook bij de White Helmets zelf. Deze constructie van White Helmets-SOHR-MSM moest geaccrediteerd worden, maar hoe? Dit is mede gedaan door een Netflix documentaire over The White Helmets te maken en alsof dat nog niet genoeg was, werd deze propagandafilm nog bekroond met een Oscar. Zo zijn de White Helmets en SOHR geïnstitutionaliseerd als bron voor onze media. Zij gebruiken deze bronnen nog tot op de dag van vandaag.

Zo zijn er nog meer voorbeelden te behandelen die op zichzelf zoals gezegd een eigen verhaal verdienen. Ook de financiële stromen die erachter steken zijn interessant, maar voor nu is het genoeg om de constructies en het institutionaliseren van bronnen te behandelen. De MSM hebben over diverse onderwerpen, en daarmee eigenlijk in het algemeen, het vertrouwen in de neutraliteit van hun berichtgeving verspeeld. Je kunt er eenvoudigweg niet van op aan dat je een objectief verhaal voorgeschoteld krijgt. In toenemende mate is merkbaar dat mensen aan eigen nieuwsgaring doen door internationale en alternatieve media te lezen. Daarnaast vormen social media platforms zoals Twitter (al dan niet gecensureerd) een rijke bron aan informatie waarnaar verwezen wordt. De vraag of wij in Nederland (en waarschijnlijk West-Europa) een censuur- en propaganda mechanisme hebben, staat niet meer ter discussie. Dat is er. Punt. Dat deze zorgvuldig is georganiseerd, lijdt ook geen enkele twijfel. Dan rest er nog de vraag welke agenda dit dient. Hier zou ik per onderwerp een artikel aan moeten wijden. De hoofdlijnen en grote gemene delers worden dan wel zichtbaar. De specifieke doelen per thema zullen in nuances afwijken.

Moraal van het verhaal: informeer jezelf vanuit diverse bronnen. Don’t believe the hype.
Klik hier voor Deel 1

Het vrije denken en de media – Deel 1

Media & propaganda

De media en journalistiek hebben in een democratie zoals die waarin wij leven een essentiële rol. Het is de controlerende en validerende macht van onze politiek en instituties. Die rol is ze van oudsher toegedicht en hebben ze in bepaalde perioden in de moderne geschiedenis ook verdienstelijk vervuld. Hiermee heeft de Main Stream Media (MSM) een zeer belangrijk aspect verworven, namelijk het vertrouwen van de burger dat ze van de juiste informatie voorzien worden. Een journalist heeft een onderzoeksplicht, past alle in de opleiding geleerde normen toe zoals hoor en wederhoor. En bovenal: werkt kritische vraagstukken uit. Kritische vraagstukken die leiden tot meer inzicht op een onbevangen waarheid. Dit alles voor de lezer zodat deze er op kan vertrouwen dat zijn beeldvorming juist is. Of in ieder geval evenwichtig zodat die zelf het juiste beeld kan vormen.

Op de middelbare school heeft de grote meerderheid van de Nederlandse bevolking tijdens de geschiedenislessen geleerd welke kenmerken bij een totalitair regime horen als het gaat om het informeren van de bevolking, te weten censuur en propaganda. Censuur onttrekt essentiële informatie aan de lezer om een bepaald beeld te vormen van een situatie of standpunt. Propaganda versterkt een bepaalde narratief (een samenhangend verhaal om politieke ideeën overtuigend te presenteren), veelal door middel van halve waarheden of leugens. Het is een zeer beknopte samenvatting van de twee termen, maar voor nu is de essentie die ik wil benadrukken dat zij een belangrijke functie vervullen in het vormen van de perceptie van de lezer.

De nazi’s als grondleggers van massapropaganda

Joseph Goebbels, misschien wel de bekendste propagandaminister uit de geschiedenis, had een essentiële rol in de opkomst van nazi-Duitsland onder Adolf Hitler. In een tijdperk waarin het aantal informatiekanalen waardoor de burger zich kon laten informeren nog zeer beperkt was. Er waren congressen, de radio, bioscopen en de kranten, waarbij de kranten veel meer tijd hadden om artikelen te publiceren dan in de huidige tijd. Goebbels liet iedere maandag de redacteuren van de grote kranten op zijn ministerie bijeenkomen om zorgvuldig de berichtgeving qua vorm en inhoud door te spreken. Berichten over de collectieve vijanden werden doorgenomen, de positieve berichten over het Hitler regime en het nieuws van de oorlogsfronten werd gekleurd. Kortom, uitsluitend berichten die de narratief ondersteunden mochten worden gepubliceerd.

Jüde Suß, een van de meest controversiële propagandafilms ooit. Gemaakt in opdracht van opper-nazi Joseph Goebbels. De nazi’s waren enorm bedreven in het gebruiken van film voor hun propaganda.

Propaganda- en censuurmechanismen waren in de oude tijden minder complex dan ze tegenwoordig zijn. Momenteel leven wij in een tijdperk waarin de informatiebehoefte van de gemiddelde burger groot is, en het nieuws zijn weg in een zeer hoog tempo haar weg vindt naar het publiek. Kranten verliezen terrein door een alsmaar afnemende oplage, waarschijnlijk mede doordat het nieuws al door de burger is geoogst voordat de inkt droog is. Nieuwe mediakanalen zoals social media, RSS-feeds, maar ook de 24-uurs nieuwszenders zorgen voor een continue stroom aan informatie over wereldgebeurtenissen. Naast het “instant news”, is er nog altijd een behoefte aan journalistiek, waarvoor men kan terugvallen op journalistieke stukken in de kwaliteitsmedia die van oudsher nog een zeker vertrouwen genieten bij de lezers. De vorm waarin laat ik hierbij in het midden. Of dit nu papier of een online versie van kwaliteitskrant (what’s in a name) is, of een actualiteitenrubriek op de televisie. Men vertrouwt op onafhankelijke journalistiek en hier horen merknamen bij. NRC, Volkskrant, Trouw, NOS, Algemeen Dagblad, Parool, et cetera.

Zonder dat ik door het voorgaande de indruk wil wekken dat wij momenteel in een totalitair regime leven, is de kritische lezer van de Nederlandse media in de afgelopen jaren wellicht een aantal zaken opgevallen. Over bepaalde onderwerpen zijn de media vrijwel zonder uitzondering eensgezind in de berichtgeving. Over andere onderwerpen waarvan je zou verwachten dat deze op zijn minst nieuwswaardig zijn, nemen wij een collectieve zwijgzaamheid waar.

Onderwerpen als Rusland, Syrië, klimaatverandering, MH17, Trump en Corona worden door de MSM op vrijwel dezelfde manier beschreven in termen van goed en kwaad. Bijvoorbeeld het politiek brisante onderwerp zoals het vervalsen van een door forensisch experts opgestelde OPCW-rapportage over een vermeende gifgasaanval in Douma (Syrië) door het eigen management van het OPCW. Op basis van dit vervalste rapport vuurde de VS circa 40 kruisraketten op Syrië af. Compleet onrechtmatig en op basis van bewust vervalste informatie. Hierover is geen letter geschreven in onze mainstream media. Zelfs niet nadat twee van de betreffende forensisch experts van het OPCW als klokkenluiders een verklaring hierover aflegden middels een Youtube video.

Nadat de klokkenluider van het OPCW naar voren kwam, bevestigde emeritus MIT professor Theodore Postol in 2019 dat ook hij twijfelde aan het verhaal van het gebruik van chemische wapens door het regime van Assad.

Een ander voorbeeld van het doodzwijgen door onze MSM is Obamagate . Aan het eind van zijn presidentstermijn liet de Obama-administratie zijn politieke opponenten georganiseerd observeren door de FBI en NSA. Dit werd gedaan op basis van een rapport dat werd opgesteld door een freelance onderzoeker (Steele) in opdracht van en betaald door de democratische partij waar Obama uiteraard zelf lid van was. Het afluisteren en observeren van politieke opponenten is gebruikelijk in de VS, echter worden de namen van de betrokkenen altijd “gemaskt” ofwel vervangen door “*”. Het unmasken van namen mag uitsluitend door middel van een FISA warrant dat door een rechter moet worden goedgekeurd.

Deze goedkeuring vond echter plaats op valse gronden, namelijk een niet onderbouwd rapport dat was opgesteld door Steele. Daarnaast werden deze ge-unmaskte namen naar de media gelekt en zo verschenen de namen van onder andere de toekomstige veiligheidsadviseur van Trump, generaal Flynn, in The Washington Post en The New York Times. Ondertussen was er een grootschalig media offensief in gang tegen de toekomstige president en zijn campagneteam waarin Russische beïnvloeding van de verkiezingen werd gesuggereerd. Iets dat nooit bewezen werd en daarmee ongegrond verklaard. Obamagate is een politieke rel van minimaal de orde van grootte van het Watergate schandaal waar de geheime diensten en justitie als wapen zijn ingezet door een zittende president tegen zijn mogelijke opvolger en politieke opponent.

Wat deze twee voorbeelden gemeen hebben, is dat zij exemplarisch(?) zijn voor een narratief die onze MSM ogenschijnlijk onvoorwaardelijk steunt zonder beide kanten te belichten. Het Assad regime moet in een kwaad daglicht blijven door de indruk te wekken dat hij gifgas gebruikt tegen zijn eigen bevolking. En de Obama administratie – en daarmee de democraten – moeten voor de volgende presidentverkiezingen positief geprofileerd worden. Daarnaast diende het verhaal van Russische inmenging nog een tweede doel, namelijk het in een kwaad daglicht stellen van Rusland alsof zij de Amerikaanse presidentsverkiezingen hadden beïnvloed. Zelfs de bijvangst was van belang: Contact met Rusland onderhouden is een doodzonde.

Constructies en institutionalisering.

Het afbrokkelen van het vertrouwen in neutrale berichtgeving is al enkele jaren gaande. Wanneer dit precies begon, is mij niet bekend, maar met de opkomst van nieuwe persoonlijke apparaten als iPad en smartphone waarbij alternatieve bronnen onder de vingers zitten bij een heleboel mensen, heeft het vertrouwen in de loop der jaren een aantal deuken opgelopen. Mensen zijn kritischer en traceren de bronnen steeds vaker omdat deze ook toegankelijk zijn. De grote onderwerpen zoals hiervoor genoemd, hebben steun nodig. Er is een bron nodig die onbekend is voor het publiek, maar wel betrouwbaar genoeg oogt voor de MSM om berichtgeving op te baseren. Zo’n bron moet wel binnen afzienbare tijd tractie krijgen bij het grote publiek om betrouwbaar over te komen. Deze bron moet enerzijds binnen de invloedsferen van de schrijvers van de narratieven blijven, en anderzijds moeten deze bronnen als officieel en betrouwbaar worden aangemerkt. Hiermee winnen zowel de MSM als de bron zelf vertrouwen. Want daar draait het immers om: vertrouwen.

Klik hier voor Deel 2