Het lijkt het tijdperk van de plagen en virussen, want naast COVID-1984 en miljardairs hebben we nu ook de plaag van de cancel culture. Niet toevallig ook overgewaaid vanuit de VS. Cancel culture is het fenomeen waarbij hoofdzakelijk bekende mensen worden geboycot en eigenlijk publiekelijk worden gelynched (gecanceld) vanwege een controversieel geachte mening. Onze cultuur van social media maakt het mogelijk dat binnen een mum van tijd mensen massaal op dit soort feeding frenzies induiken met soms vergaande gevolgen voor de mensen die gecanceld worden. Eigenlijk is het een extreme vorm van censuur, waarbij het niet echt duidelijk is welke grenzen nu precies overschreden worden. Wat wel duidelijk is, is dat die grenzen steeds dichterbij liggen en je ieder woord met een goudschaaltje moet wegen.
In de hele stroom van #metoo, controverse rondom blackface / Zwarte Piet, genderdiscussies en recent de hele opkomst van BLM, wordt het vrij uitwisselen van meningen en gedachten steeds meer aan banden gelegd. Waar veel culturen zich ooit beriepen op het feit dat alles in het openlijk debat besproken kon worden, zien we nu steeds meer krampachtigheid en censuur vooraf. Een vreemd soort gedachtenpolitie heeft zich in een groot deel van de Westerse wereld gestort, waarbij met name taal een bijzondere rol speelt. In de VS is dit fenomeen rond de eeuwwisseling begonnen op de universiteiten en heeft van daar zijn weg gevonden naar de rest van de samenleving. Een bijzonder onderdeel hiervan is dat taal een speciale plek inneemt; waar het niet zozeer gaat om specifieke daden die tot veroordeling leiden, wordt taalgebruik met name aangeduid als ‘agressie’. Belangrijk is dat het hier niet gaat om de intentie waarmee iets gezegd wordt, als wel de specifieke woorden die gebruikt worden. Zo worden steeds meer woorden – die voorheen in normale omgang en meestal zonder specifieke bijbedoeling gebruikt werden – opeens als vijandig en agressief gezien.
En het gaat nog een stuk verder. Als het om gender en afkomst gaat, wordt er per definitie uitgegaan van vooroordelen die ingebakken zijn bij met name ‘bevoorrechte’ groepen van de samenleving. Tegenwoordig zijn dat voornamelijk blanken en bovenal blanke hetero mannen. Zij worden als inherent racistisch en gepriviligeerd gezien omdat zij oorspronkelijk een bevoorrechte positie zouden innemen. Daarbij wordt geheel niet gekeken naar de maatschappelijke of sociale positie van die mannen. BLM in de VS geeft een voorproefje van wat ons nog in Nederland te wachten staat. Na de Zwarte Piet discussie hebben we nu weer de beeldenstorm die is overgewaaid vanuit de VS en waarbij men probeert af te rekenen met elementen van het (racistische) koloniale verleden.
Hoewel het buiten kijf staat dat er nog steeds issues zijn op te lossen omtrent ongelijkheid, discriminatie en uitsluiting van bepaalde groepen, is de manier waarop de cancel culture hier een rol speelt een zeer schadelijke. Wanneer er geen vrije uitwisseling van ideeën meer kan plaatsvinden en mensen al bij voorbaat in hokjes worden geduwd, versterk je de situatie waar tegen je zegt te vechten. Dit raar soort revisionisme en een semantische gedachtenpolitie die vervolgens ieder woord en beeld tot op atoomniveau gaat ontleden om mensen bij verstek te veroordelen en (sociaal) te berechten, brengt herinneringen naar de communistenjacht van McCarthy naar voren en eerder de heksenvervolgingen van vrouwen. De social media platforms spelen hier een extra kwaadaardige rol in door dit soort tegenstellingen alleen maar verder uit te vergroten en de partijen verder tegen elkaar op te zetten. Bepaald geen grond om er een gezond maatschappelijk debat over te voeren, waarbij je op moet letten om niet over alle lange tenen te struikelen.
Deze clip van de podcast van Joe Rogan is een interessante introductie met het fenomeen cancel culture en duikt ook dieper in de methoden die gebruikt worden om mensen impliciet in een staat van beschuldiging te stellen. Boeiend is de theorie van James Lindsay die aangeeft dat de methoden die worden gebruikt veel lijken op die van een cult of religie. Discussies op deze manier verworden tot een no win game en zorgen er uiteindelijk voor dat we er met zijn allen weinig wijzer van worden. Het enige voordeel dat ik er nog van kan zien is dat dit soort repressie op termijn vaak een vruchtbare bodem vormt voor boeiende tegenbewegingen in de kunst en muziek. Dan houden we er tenminste nog wat positiefs aan over.
De hele podcast is hier te bekijken. De moeite waard!
